در این مقاله از سد آتش قصد داریم شما را با یکی از تجهیزات پر کاربرد و حیاتی اطفا حریق یعنی شیلنگ آتش‌نشانی آشنا کنیم همچنین در این مقاله به انواع شیلنگ‌ها و کاربرد آنها اشاره خواهیم کرد.
شیلنگ آتش‌نشانی چیست؟
شیلنگ آتش‌نشانی یک نوع شیلنگ فشارقوی است که برای انتقال آب یا سایر مواد خاموش‌کننده دیگر مانند فوم جهت خاموش‌کردن آتش توسط مأموران آتش‌نشانی استفاده می‌شود. البته در موارد بسیاری برای انتقال مواد شیمیایی و اسیدی در صنایع مختلف مانند پتروشیمی نیز از آنها استفاده می‌گردد. به دلیل فشار بالای این شیلنگ‌ها می‌توان از آنها جهت اطفا حریق‌هایی با وسعت زیاد نیز استفاده کرد. شیلنگ‌های آتش‌نشانی در فضای باز یا به ماشین آتش‌نشانی یا شیر آتش‌نشانی متصل می‌شوند؛ اما در داخل ساختمان، ممکن است به طور دائمی به سیستم لوله‌کشی ساختمان متصل باشند.
انواع شیلنگ آتش‌نشانی
شیلنگ‌های آتش‌نشانی بسته به کاربری و جنس آنها به چند دسته تقسیم می‌شوند:
شیلنگ‌های مکش (شیلنگ تخلیه)
این نوع شیلنگ‌ها وظیفه مکش و انتقال آب را از منبع آب به پمپ آتش‌نشانی بر عهده دارد. به همین جهت برای قدرت پاشش بیشتر آب روی آتش می‌بایست مقاومت لازم را داشته باشد و درعین‌حال سبک و قابل‌حمل باشند تا در روند خاموش‌کردن آتش اختلال پیش نیاید. آتش‌نشانان، یک سرشیلنگ را به‌وسیله کوپلینگ مکش به ورودی پمپ (قسمت مکنده پمپ) و سر دیگر آن را درون منبع آب (مثلاً تانکر آب، رودخانه و یا چاه آب) قرار می‌دهد. هنگامی که پمپ آتش‌نشانی (پمپ خلأ) روشن شود، هوای داخل شیلنگ مکیده و خلا نسبی ایجاد شده درون آن سبب می‌شود آب از منبع به درون شیلنگ جاری گردد. شیلنگ تخلیه باید مقاومت کافی را داشته باشد تا هنگامی پمپ شروع به مکیدن آب از منبع می‌کند مچاله نگردد و حالت خور را حفظ نماید. به همین دلیل از اجزای فلزی (فنرهای فلزی) به‌صورت دور پیچ در ساختار این شیلنگ‌ها استفاده می‌شود. جهت مکش آب معمولاً از شلینگ‌ها با قطرهای بزرگ استفاده می‌گردد.
شیلنگ‌های انتقال‌دهنده (شلنگ کنفی یا برزنتی)
این نوع شلنگ برای انتقال آب یا مواد خاموش‌کننده از خودروهای آتش‌نشانی به نقاط حریق استفاده می‌شود. شلنگ آتش‌نشانی انتقال‌دهنده قادر است با ایجاد فشارقوی، آب را به نقاط موردنیاز هدایت و حریق را خاموش کند این مدل از شلنگ‌ها به دو نوع نفوذپذیر و نفوذناپذیر تبدیل می‌شوند.
نوع نفوذپذیر
جنس لایه‌های این نوع شیلنگ معمولاً از پنبه، کتان و مواد پلاستیکی نسوز و نفوذپذیر هستند و طوری طراحی شده که آب از دیواره‌های آن به لایه بیرونی نفوذ کرده و باعث مرطوب شدن آن می‌گردد این امر موجب جذب گردوغبار و کثیفی آنها می‌شود؛ اما این ویژگی مقاومت شلنگ در برابر حرارت و سوختن افزایش می‌دهد. این نوع شلنگ آتش‌نشانی یکی از عمومی‌ترین شیلنگ‌های مورداستفاده برای آتش‌نشانان است.
نوع نفوذناپذیر
این نوع شیلنگ‌ها از چندین لایه ضد آب لاستیکی و یک‌لایه نخ با الیاف مصنوعی (مانند پلی‌استر) ساخته شده‌اند و به این دلیل نفوذ و عبور سیال درون لایه‌های آن ممکن نمی‌باشد؛ آنها مایع را درون خود حفظ و از نفوذ آن به دیواره‌های خارجی جلوگیری می‌کند؛ بنابراین بیشتر جهت انتقال سیال‌هایی غیر از آب نیز کاربرد دارند. لایه‌های درونی این شیلنگ‌ها از جنس‌های مقاوم و ضدخوردگی (ضد اسید) ساخته می‌گردد به همین دلیل در بازار تجهیزات آتش‌نشانی به شیلنگ ضد اسید نیز معروف‌اند. همچنین این نوع شیلنگ‌ها در مقابل سایش و کشیده‌شدن بر روی سطوح زبر، مقاومت بالایی دارند. اما باتوجه‌به ضخیم‌تر بودنشان، انعطاف کمتری نسبت به شیلنگ‌های برزنتی دارند.
شیلنگ آتش‌نشانی هوزریل
هوزریل از جمله تجهیزات مهم و کاربردی در کنار کپسول آتش‌نشانی جهت اطفا حریق است که در اماکن مختلف مانند ساختمان‌های مسکونی، اداری و… نصب می‌شود. این شیلنگ‌ها درون یک قرقره و محفظه مخصوص قرار می‌گیرند و معمولاً قطر کمی دارند. به همین دلیل باید مقاومت و انعطاف لازم را جهت پیچیده شده به‌دور قرقره را داشته باشد. جنس این نوع شیلنگ‌ها معمولاً از دو یا سه‌لایه لاستیک از جنس PVC بوده که به‌وسیله نخ‌هایی از جنس الیاف مصنوعی تقویت می‌گردند. شیلنگ هوزریل در طول‌های مختلف ۲۰، ۲۵ و ۳۰ متر تولید می‌شود. شلنگ‌های PVC مورداستفاده شده در قرقره‌ها آتش‌نشانی، دارای قطر کمتر از 19 میلیمتر هستند.
هوزریل ها باید در محل قابل‌دسترس نصب شوند تا در مواقع حریق به‌راحتی قابل پیداکردن باشد. بهتر است در محل‌های خروج اضطراری نصب شوند. همانند جعبه‌های آتش‌نشانی Fire Box، شیلنگ هوزریل باید در ارتفاع 70 سانتی‌متر الی 1.30 سانتی‌متر از کف جای‌گذاری شود. در پشت هوزریل همیشه آب قرار دارد؛ ازاین‌رو همواره آماده‌به‌کار است. هنگام بروز آتش‌سوزی نشانی، افراد حاضر در محل به‌راحتی می‌توانند از این وسیله استفاده کنند و از گسترش آتش‌سوزی جلوگیری یا حتی اطفا نمایند.
ابعاد و استانداردهای شیلنگ آتش‌نشانی
ابعاد شیلنگ‌های آتش‌نشانی ممکن است متنوع باشد؛ اما به‌طورکلی بر اساس استانداردهای ملی و بین‌المللی دارای سایزهای یکسانی بوده و واحد اندازه‌گیری آنها اینچ است. ابعاد این شیلنگ‌ها عبارت‌اند از:
ابعاد شیلنگ‌های مکش
این شیلنگ‌ها دارای ابعاد مختلفی بین 1 تا 6 اینچ هستند اما سایز شیلنگ‌های رایج مکش معمولاً 4 اینچ می‌باشد.
ابعاد شیلنگ‌های برزنتی و ضد اسید
این شیلنگ‌ها در سایزهای 1، 1.5، 2، 2.5، 3، 4 و 6 اینچ تولید می‌شوند.
ابعاد شیلنگ‌های هوزریل
این شیلنگ‌ها در سایزهای 4/3 و 1 اینچ تولید می‌شوند. باتوجه‌به کاربرد و قطر اتصالات بایستی قبل از خرید بهترین سایز برای شیلنگ‌ها انتخاب گردند.
طول شیلنگ‌های آتش‌نشانی
شلنگ‌های آتش‌نشانی در طول‌های مختلفی تولید می‌شوند. طول شلنگ‌ها بسته به نیاز کاربر و کاربردهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد. شلنگ‌های آتش‌نشانی عموماً در طول‌های 15 متر تا 30 متر (50 فوت تا 100 فوت) عرضه می‌شوند. البته، طول‌ها براساس نیازهای خاص ممکن است بیشتر یا کمتر از این مقادیر باشد.
جنس شیلنگ آتش‌نشانی
شیلنگ آتش‌نشانی از مواد مختلفی ساخته می‌شود که رایج‌ترین آنها کتان، نایلون، پی‌وی‌سی و… هستند. انتخاب نوع جنس این شلنگ‌ها بستگی به نوع کاربرد شلنگ‌ها دارد و برای تولید عواملی مانند انعطاف لازم، مقاومت زیاد، وزن کم، مقاومت در برابر خوردگی و یا حرارت، نفوذپذیری یا عدم ایجاد آن و… را باید در نظر داشت. برخی از این عبارت‌اند از:
EPDM
این ماده معمولاً در شلنگ‌های برزنتی استفاده می‌شود و چگالی کمی داشته مقاومت خوبی در مقابل اسیدها و بازها دارد. همچنین دارای شکل‌پذیری زیادی است و زود تغییر شکل نمی‌دهد.
PVC
این ماده دارای مقاومت کششی زیادی است و به‌راحتی تغییر شکل نمی‌دهد همچنین پی‌وی‌سی در برابر خوردگی ناشی از مواد شیمیایی مقاوم هستند. از این ماده جهت تولید شیلنگ‌های هوزریل استفاده می‌کنند.
تریلن
تریلن یک ماده با انعطاف‌پذیری بالا است و جذب کمی دارند. شلنگ‌هایی که با این ماده درست می‌شوند وزن کم و استحکام زیادی دارند.
نایلون
برای ساخت شلنگ‌های نفوذناپذیر از نایلون استفاده می‌شود؛ زیرا آب را جذب نمی‌کند. این ماده مستحکم و سبک است و برای شلنگ‌های آتش‌نشانی مناسب می‌باشد.
پنبه
پنبه به‌راحتی می‌تواند آب را به خود جذب کند و سپس به‌سرعت نیز خشک می‌شود. به همین از پنبه در برخی از شلنگ‌های آتش‌نشانی استفاده می‌شود.
کتان
کتان ماده بسیار مستحکمی است که درعین‌حال آب را به خود جذب می‌کند به همین جهت در شلنگ انتقال‌دهنده نفوذپذیر از کتان استفاده می‌شود.
شلنگ‌های آتش‌نشانی باید جهت اطمینان از مقاومت به‌صورت دوره‌ای مورد آزمایش قرار گیرند. این آزمایش‌ها می‌بایست قبل و بعد از استفاده از شیلنگ‌ها انجام شود. معمولاً شیلنگ‌های آتش‌نشانی در مواردی مانند پایداری اندازه شیلنگ‌ها، آزمایش ترکیدگی تحت‌فشار، آزمایش چسبندگی لایه‌های شلنگ آتش‌نشانی و،… مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
روش‌های جمع‌کردن و انبارداری شیلنگ‌های آتش‌نشانی
انواع شیلنگ‌های آتش‌نشانی به دلیل نوع اتصالات انتها و ابتدا شیلنگ، به روش‌های مختلفی جمع می‌شوند که در ادامه به سه روش معمول جمع‌کردن شیلنگ اشاره می‌کنیم.
روش اول The Roll Method
در این روش، ابتدا باید شیلنگ را به‌صورت تک لا روی زمین پهن کنیم و از سمت دیگر شروع به رول کردن شیلنگ می‌کند. در این شیوه کوپلینگ یک سمت شیلنگ، در وسط رول قرار می‌گیرد.
روش دوم Dutch Roll
در این روش ابتدا شیلنگ را به‌صورت دولایه بر روی زمین قرار می‌دهند و سپس از یک سمت شلنگ را رول می‌کنند. دو عدد کوپلینگ ابتدا و انتهای شیلنگ در انتهای رول قرار می‌گیرد.
روش سوم Flaking
در این روش شیلنگ را روی زمین پهن کرده و به‌صورت لایه‌لایه روی‌هم قرار می‌دهند و در آخر ابتدا و انتهای آن را می‌بندند. در این روش شلنگ رول نمی‌شود
کلام آخر
شلنگ‌های آتش‌نشانی یکی از تجهیزات مهم و ضروری برای اطفا حریق است و باتوجه‌به ویژگی‌های فنی و جنسشان، قابلیت انتقال مواد خاموش‌کننده را دارند. برای انتخاب و استفاده صحیح از شلنگ‌های آتش‌نشانی، باید به استانداردها و دستورالعمل‌های مربوطه توجه کرد. شلنگ‌ها را باید به‌صورت دوره‌ای بررسی و نگهداری و در صورت لزوم تعمیر و تعویض کنند.
در این مقاله از سد آتش سعی کردیم شما را با انواع این شلنگ‌ها آشنا کنیم تا در هنگام استفاده از آنها بهترین عملکرد و ایمنی را داشته باشیم.