اهمیت استفاده از خاموش‌کننده‌ها
در لحظه‌های اولیه شروع آتش‌سوزی، خاموش‌کردن آتش با وسیله مناسب می‌توان از گسترش آتش‌سوزی جلوگیری کرد. بدین ترتیب می‌توان از خسارات مالی و صدمات جانی که هر ساله به اماکن مختلف وارد می‌شود جلوگیری نمود. به همین جهت بسیاری از اماکن و کارخانه‌ها در کشورهای مختلف وسایلی برای اطفا حریق طراحی نموده‌اند که یکی از آنها کپسول‌های آتش‌نشانی میباشد. توانایی افراد در استفاده صحیح وسایل اطفای حریق نقش بسیار مؤثری را ایفا می‌کند به‌طوری‌که اگر که افراد توانایی کاربرد صحیح آنها را نداشته باشند حریق از کنترل خارج شده و خسارات و زیان‌های فراوانی را به جا می‌گذارد. به همین جهـت در ایـن مقاله از سد آتش قصد داریم تـا حـد ممکـن اطلاعاتی در مورد انواع خاموش‌کننده‌ها و طرز کار با آنها، کاربرد و سرویس و نگهـداری آنها را برای شما توضیح دهیم.
تعریف خاموش‌کننده
خاموش کننده دستی وسیله‌ای برای اطفا حریق در لحظه‌های اولیه آتش‌سوزی ساخته شده است. حداکثر وزن خاموش‌کننده‌ها 14 کیلو یا 14 لیتر میباشد به طوری که یک نفـر بـه راحتی قادر به حمل و استفاده از آن باشد. خاموش کننده‌های دستی دارای انواع مختلفی از لحاظ کاربرد، مواد خاموش کننده، کاربرد، شکل ظاهری و سایز هستند.
خاموش‌کننده‌ها بر اساس نوع مواد اطفایی
این نوع خاموش‌کننده‌ها خود به پنج دسته تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:
دسته اول خاموش کننده‌های محتوی آب هستند که که دارای سه نوع سودا اسید ـ آب و هوا و آب و گاز می باشد.
خاموش‌کننده‌های محتوی آب:
یکی از قدیمی‌ترین خاموش‌کننده‌ها است که امروزه کاربردی ندارد.
خاموش‌کننده آب و گاز:
بیشترین ظرفیت ایـن نـوع خاموش‌کننده دو گـالن اسـت. در بعـضی از آنها بـرای جلوگیری از عملکرد اتفاقی در آن از ضامن یا کلاهک اسـتفاده شده است. برخی از دستگاه‌های آب و گاز دارای نازل ثابت دارای شیلنگ کوتاهی است و در برخی دیگر از آنها سرلوله قابل‌تغییر اسـت کـه از سـرلوله و شیلنگ لاستیکی هر دو می‌توان استفاده نمود. در بعضی از انواع آن به‌جای میلـه و کفـه ضربه از اهرمی استفاده شده که با فشار آن به‌طرف پایین یا بالا گاز وارد بدنه می‌شود. محلول موجود در نوع خاموش‌کننده آب خالص است و برای تأمین فشار موردنیاز از گاز 2co تحت‌فشار ذخیره شده در یک سیلندر کوچک که داخل بدنه قرار می‌گیرد استفاده می‌شود. برای جلوگیری از زنگ‌زدن فلز بدنه، داخل آن را لایه‌ای نازک از پلاستیک یا ماده ضدزنگ می‌پوشانند.
خاموش‌کننده آب‌وهوا:
مواد داخلی این نوع خاموش‌کننده آب‌وهوا میباشد که هوا به داخل بدنه کمپرس شده است.بدنه بعضی از این آنها استیل است. این خاموش‌کننده‌ها به طور مداوم تحت‌فشار داخلی قرار دارد، به همین جهت مقاومت بدنه آن باید بیشتر از انواع قبلی باشد. جهت جلوگیری از زنگ‌زدن، داخل این نوع خاموش‌کننده‌ها با لایه‌ای از پلاستیک پوشـانده شـده است. این خاموش‌کننده‌ها به دلیل اینکه که تحت‌فشار هوا کار می‌کند معمولاً دارای فشارسنجی برای روی درپوش میباشد. این فشارسنج‌ها فشار داخلی دستگاه را نمایش می‌دهد و ازآنجاکه این دستگاه‌ها فاقد سوپاپ ایمنی است درصورتی‌که فـشار دسـتگاه بـه هـر دلیلی بالاتر از حد معمول برود، فشارسنج ازهم‌پاشیده و فشار آن خالی می‌شود.
دسته دوم خاموش کننده‌های مولد کف هستند که دارای دو نوع کف شیمیایی و کف مکـانیکی میباشند.
خاموش‌کننده‌های کف شیمیایی:
این نوع دستگاه‌ها معمولاً ظرفیت دو گالن را دارند. جـنس خـارجی آن از فـولاد میباشد. خاموش‌کننده‌های کف شیمیایی معمولاً فاقد لوله خروجی بوده و در انتهای تحتانی دارای دستگیره هستند. امـروزه این نوع خاموش‌کننده‌ها کـاربرد زیادی ندارند.
خاموش‌کننده‌های کف مکانیکی:
خاموش‌کننده‌های محتوی کف مکانیکی ظرفیت دو گالن و بیشتر را دارند که نوع بزرگ‌تر از دو گالن آن برای سهولت در حمل‌ونقل و کاربرد روی چرخ قرار داده می‌شود. بدنه داخلی آنها یک‌لایة پلاستیک کشیده شده است. فشار لازم برای خارج‌شدن محلول در این نوع خاموش‌کننده‌ها از دوراه تأمین می‌شود: الف ـ کف و هوای فشرده ب ـ کف و گاز 2co ذخیره در فشنگ
خاموش‌کننده محتوی کف مکانیکی با هوای فشرده کاملاً شبیه آب‌وهوا بوده و مکانیزم درپوش و شیر خروجـی آن هـم مانند آب‌وهوا ساخته شده و قابل‌کنترل میباشد این گروه از مولد کف‌ها خود به دودسته تقسیم می‌شود: نوعی که محلول کف‌کننده و آب در داخل بدنه با هم مخلوط است و نوع دوم آنهایی که آب و مایع کف‌کننده، در داخل بدنه جدا از هم قرار دارد.
خاموش‌کننده محتوی کف و گاز هم مانند خاموش‌کننده آب و گـاز سـاخته شـده و دارای همـان مکانیزم و طرز عمل است. یعنی با آزاد ساختن ضامن و واردآوردن ضربه بـه کفـۀ ضـربه، گاز موجود در سیلندر نصب شده در داخل بدنه، از مجرایی کـه سـوزن ایجـاد کـرده، وارد بدنه شده و فشار آن محلول را به خارج می‌راند. در فشنگ گاز باتوجه‌به نوع ساخت آن برای انواع دستی بین 50 الی 100 گـرم گاز 2co موجود میباشد و مانند خاموش کننده‌های کـف و هـوا حجـم آن بـرای مخلـوطی از آب و مایع کف کننده فضای خالی جهت انبساط گاز در نظر گرفته شده است. در انتهای لولـۀ لاستیکی آن سرلولۀ کفساز نصب گردیده و برای جلوگیری از زنگ زدن فـشنگ روی آن را با ماده ضد زنگ پوشانیده اند. ایـن خـاموش کننـده هـم ماننـد آب و گـاز غیرقابل کنترل بوده و با شروع عمل تا انتها تخلیه می‌شود.
دسته سوم خاموش کننده‌های محتوی پودر، که دارای دو نوع پودر و هوا وپودر و گاز تقسیم می‌شود.
خاموش‌کننده پودر و هوا:
این خاموش‌کننده‌ها همانند خاموش‌کننده‌های آب‌وهوا هستند، بـا ایـن تفاوت که نوع پودری آنها در اندازه‌های متفاوت ساخته می‌شود. حجم آنها با پودر و هوای خشک یا ازت پر می‌شود. معمولاً نازل یا سرلوله پاشنده این دستگاه، طرحی متفاوت با نوع آبی دارد. برای پرکردن هوا، معمولاً هوا را به‌وسیله عبور از فیلترهـای رطوبت‌گیر، خـشک و بـه داخل بدنه کمپرس می‌کنند؛ زیرا در غیر این صورت رطوبت هوا جذب پودر شده و پـودر کلوخه می‌شود.
خاموش‌کننده‌های پودر و گاز:
خاموش‌کننده‌های پودر و گاز خود به دودسته تقسیم می‌شوند و هـر کدام از آنها دارای انواع مختلفی است.
الف ـ خاموش‌کننده پودر و گاز و فشنگ خارج: در این نوع خاموش‌کننده، فشنگ محتوی گازکربنیک در خارج از اسـتوانه قـرار گرفته و مجرای خروجی گاز فشنگ به بدنۀ خاموش‌کننده پیچ می‌شود. مقدار گاز موجود در فشنگ در هـر خاموش‌کننده‌ای بسته به نوع پودر و سـایر مـوارد متفاوت است. فشنگ‌هایی که در خارج خاموش‌کننده قرار می‌گیرند دارای سـوپاپ ایمنـی هستند که در صورت افزایش فشار داخلی، سوپاپ عمل کرده و گاز فشنگ تخلیه می‌شود. از محل ورودی گاز به داخل بدنه خاموش‌کننده (از داخل بدنه) لوله‌ای کشیده شده که گاز را به نزدیکی انتهای بدنه هدایت می‌کند. وجود لولۀ ورودی گاز باعث می‌شود که گاز از انتهای بدنه از داخل پودر عبور کرده و در صورت سفت‌بودن پودر آن را به هم زده و نـرم کرده و با عبور از بین پودرها به فضای خالی بالای سطح پودر برسد. خاموش‌کننده‌های پودری معمولاً قابل‌کنترل بوده و در انواع پودر و گاز ایـن کنتـرل از طریق سرلولۀ پودرپاش صورت می‌گیرد. این سرلوله طوری سـاخته شـده که از نفوذ آب و رطوبت به داخل بدنه جلوگیری مـی کنـد.
ب ـ خاموش‌کننده‌های پودر و گاز فشنگ داخل: در این نوع خاموش‌کننده‌ها، فشنگ گاز 2co در داخل بدنه و زیر درپوش قرار می‌گیرد که هنگام عمل باززدن ضربه (مانند آب و گاز) یا فشار بـر روی اهـرم، راه خـروج گـاز از داخل فشنگ باز و گاز وارد بدنه می‌شود. در این نوع دستگاه، به‌جای اسـتفاده از لولــۀ ورودی گــاز، فــشنگ گــاز در داخل استوانه‌ای قرار داده شده اسـت. روی بدنۀ استوانه فوق مجراهایی تعبیه شده که با بازشدن، گاز برای ورود بـه داخل بدنه باید از مجراهای فوق عبـور نماید تا وارد بدنه شـود و بـا عبـور از داخل پودرها، گاز به بالای سطح پـودر می‌رسد و باعث می‌شود تا اگر پـودر سفت شده باشـد از آن حالـت خـارج گردد.
دسته چهارم خاموش کننده‌های محتوی گاز دی اکسید کربن هستند.
بدنه این نوع خاموش‌کننده‌ها به شکل استوانه‌ای از جنس فولادی بوده و بسیار سنگین است. گـاز تحت‌فشار بـه شکل مایع در آن نگهداری می‌شود و مشخصات آنها ازجمله میزان فشار، حجم گاز، وزن کل دستگاه، وزن خـالی دسـتگاه، سال ساخت، نام یا علامت سازنده و سایر موارد روی بدنه آن حک شده است. لولۀ خارج کننده از طرفی در داخل و نزدیک انتهای دستگاه و از طرف دیگر در خارج به لولۀ پلاستیکی و سرلوله متصل است در این خاموش‌کننده‌ها سرلوله را به‌صورت قیفـی طراحی می‌کنند تا از سرعت زیاد گاز به هنگام خروج جلوگیری کـرده و به آن اجازه انبساط بدهد. سوپاپ ایمنی دستگاه معمولاً روی مکانیزم شیر قرار دارد و درصورتی‌که فشار داخلـی به بیش از حد معمول برسد، گاز دستگاه را تخلیه می‌کند. در این دستگاه‌ها از دو نوع شیر استفاده می‌شود. مکانیزم شیر طوری باشد که به‌سرعت بـاز و بسته شود، در غیر این صورت گاز تبدیل به یخ شده و راه خروج را مسدود می‌کند و به همین منظور از شیرهایی با مجراهای خروجـی بـسیار کوچـک در این دستگاه‌ها اسـتفاده می‌شود.
دسته پنجم خاموش کننده‌های مواد هالوژن هستند.
خاموش‌کننده‌های هالوژنی دارای انواع مختلفی است و شباهت‌های زیادی از نظـر سـاختاری با خاموش‌کننده‌های دیگر دارند. این نوع خاموش‌کننده قـادر به پرتاب مایع تا حداقل 25 فوت را دارند. این نوع خاموش کننده‌هایی که با فشار کار می‌کنند باید دارای فضای کافی جهت انبساط گاز در قسمت بالایی باشد. فشار لازم جهت به خارج راندن این مواد هم از هوا، فشنگ گاز یـا فشار درونی خود مایع تأمین می‌شود و متراژ پرتابی همانند انواع آبی یا پودری برای آن در نظر گرفته می‌شود.
خاموش‌کننده‌ها بر اساس نوع کاربرد:
خاموش‌کننده‌ها بر اساس مواد داخلشان هر کدام برای خاموش‌کردن نوع خاصی از آتش‌سوزی کاربرد دارند.
- خاموش‌کننده محتوی آب جهت اطفای حریق آتش‌سوزی‌های مواد خشک بسیار مؤثر میباشد.
- خاموش‌کننده‌های محتوی کف جهت خاموش‌کردن آتش‌سوزی‌های خشک و مایعات قابل‌اشتعال به کار می‌روند.
- خاموش‌کننده‌های محتوی پودر برای اطفای حریق انواع آتش‌سوزی مانند خشک، مایعات قابل‌اشتعال و آتش‌سوزی‌هایی که منبع آن گاز و تجهیزات الکتریسیته هستند کاربرد دارند.
- خاموش‌کننده‌های محتوی گاز جهت اطفا حریق مایعات قابل‌اشتعال و آتش‌سوزی‌هایی که منبع الکتریسیته دارند به کار می‌رود.
- خاموش‌کننده محتوی مواد هالوژنی برای خاموش‌کردن آتش‌سوزی‌های خشک، مایعات قابل‌اشتعال و آتش‌سوزی‌هایی که منبع الکتریسیته دارند به کار می‌رود.
خاموش‌کننده‌ها بر اساس نوع عملکرد:
به طور معمول در هر کشوری باتوجه‌به شرایط آن کشور و وسیله خاموش‌کننده موردنظر، استانداردهایی از جمله مدت‌زمان تخلیه مواد، میزان پرتاب و….تنظـیم می‌شود.
مدت‌زمان تخلیه:
حداقل زمان تخلیه مواد برای هر نوع خاموش‌کننده‌ای متفاوت میباشد برای مثال اگر ظرفیت خاموش‌کننده محتوی آب تا 2 کیلوگرم یا لیتر باشد مدت‌زمان تخلیه حداقل 10 ثانیه برآورد می‌شود. همچنین از 2 کیلوگرم تا 6 کیلوگرم این مدت‌زمان به 30 ثانیه می‌رسد که این مدت‌زمان همین‌طور نسبت به وزن خاموش‌کننده به‌مراتب بالاتر می‌رود.
میزان پرتاب مواد تخلیه شونده:
برای این که بتوان بدون نزدیک‌شدن زیادی به آتش، مواد خاموش‌کننده را بر روی آتـش پرتـاب نمود، استانداردهایی برای این پرتاب در نظر گرفته می‌شود کـه ایـن میزان در خاموش‌کننده‌های مختلف باتوجه‌به نوع آن و ظرفیت مربوطه بین 2 الی 7 متـر است. برای مثال در خاموش کننده‌های آب یا کف باید مواد محتوی آنها بصورت جت و یا اسپری پرتاب شود که اگر ظرفیت آنها بیشتر از 2لیتر بود 4متر و اگر کمتر از 2لیتر بود به میزان 2متر پرتاب می‌شود.
نسبت تخلیه مواد محتوی:
خاموش‌کننده‌ها باید طوری طراحی شده باشند که هنگام شارژ کامل و عملکرد در شـرایط عادی نسبت تخلیه مواد محتوی از مقادیری که در زیر به آن اشاره کردیم کمتر نباشد:
خاموش‌کننده آب و کف 95%
خاموش‌کننده پودر (بعد از تخلیه مواد) 85%
خاموش‌کننده هالن (تا وقتی که به حالت مایع خارج می‌شود) 85%
خاموش‌کننده CO2 (تا وقتی که به حالت مایع خارج می‌شود) 75%
در این مقاله از سد آتش قصد داشتیم که شما را با انواع خاموش کننده ها آشنا کنیم. گروه صنعتی سد آتش که یکی از شرکت‌های مور تأیید سازمان آتش‌نشانی تهران میباشد، در زمینه طراحی و تولید انواع جعبه‌های آتش‌نشانی، قرقره آتش‌نشانی و فروش انواع کپسول های آتش نشانی فعالیت می‌کند. جهت دریافت مشاوره و استعلام قیمت با شماره‌تلفن‌های زیر تماس حاصل فرمایید.
تلفن: 02155201044 و 02155203044