کپسول‌های خاموش‌کننده یکی از مهمترین تجهیزات کاربردی اطفا حریق است که می‌تواند کمک بسیاری در جهت حفظ جان و مال افراد حاضر در محل آتش‌سوزی بکند. هنگامی که آتش‌سوزی در مکانی رخ می‌دهد، افراد حاضـر در محل به طور طبیعی دچار اضطراب می‌شوند، لذا هنگام عملیات اطفای حریق به دلیل اضطراب و نداشتن تجربه و دانش کافی نمی‌توانند به طرز صحیح از خاموش‌کننده‌ها استفاده کنند. چه‌بسا باعـث گسترش بیشتر آتش‌سوزی و آسیب به افراد نیز می‌شوند. گاهی نیز ممکن است به دلیل رسیدگی‌نکردن به تجهیزات مشکلاتی حین اطفا حریق پیش بیاید. برای مثال ممکن است شیلنگ دستگاه خاموش‌کننده پودری دچار فرسودگی و پـارگی شـده باشد و در نتیجه مقدار زیادی پودر با فشار از محل پارگی به بیـرون پاشیده شود و سروصورت افراد برخـورد کند که این امر موجب مشکلات و حوادث بیشتری می‌شود. به همین علت همیشه باید از سلامت دستگاه‌های اطفا حریق اطمینان حاصل کرد. همچنین آموزش‌های لازم را باید به‌صورت تئوری و عملی به طور مرتب تمـرین و تکـرار نمـاییم.
روش‌های حفاظت و ایمنی کپسول‌های آتش‌نشانی
دمای مناسب
کپسول‌های آتش‌نشانی باید در دما و مکان مناسب نگهداری شود. کپسول‌های حاوی گاز CO2 برای جلوگیری از ایجاد فشار نباید در معرض مستقیم نور خورشید قرار گیرند. در صـورت اجبـار باید به‌وسیله سایبان آن را از تابش مستقیم نور خورشید دورنگه داریم.
آزمایش‌های مقرر
یکی از روش‌های حفاظت و نگهداری از کپسول‌های آتش‌نشانی، انجام آزمایش‌های مختلف به روی آنها است. این آزمایش‌ها هنگام ساخت خاموش‌کننده‌ها انجام می‌شود؛ اما باتوجه‌به نوع کپسول‌های آتش‌نشانی هر چند سال یکبار نیز باید تکرار گردد تـا از سلامت و مقاومت دستگاه اطمینان حاصل کرد. همچنین همیشه از آماده‌بودن دستگاه‌ها اطمینان حاصل کنید؛ زیرا در صورت ضعیف‌شدن دستگاه دچار انفجار می‌گردد.
آزمایش‌های که در زمان ساخت، روی خاموش‌کننده‌ها انجام می‌شود کـه بـه شـرح زیر است:
آزمایش مقاومت
آزمایش مکانیکی نشت
آزمایش حداقل ضخامت بدنه
آزمایش ازهم‌پاشیدگی
آزمایش فشار
جلوگیری از زنگ‌زدگی
از ضربه خوردن و زنگ‌زدگی جلوگیری کنید. جهت حفاظت و جلوگیری از زنگ‌زدن کپسول‌های آتش‌نشانی حتی‌الامکان باید به‌دوراز محل‌های مرطوب نگهداری شود. هنگام تولید کپسول‌های آتش‌نشانی محتوی آب یا کف و همچنین گاز CO2 قسمت داخلـی کپسول را با روکـش نـازک پلاسـتیکی و یـا مواد ضدزنگ می‌پوشانند. هنگام مشاهده رنگ‌پریدگی کپسول و در صـورت نیـاز آن را دوباره رنگ‌آمیزی کنید.
استفاده از ضامن
برای جلوگیری از عملکرد اتفاقی خاموش‌کننده‌ها، بهتر است آنها را مجهز به ضـامن ایمنی نمود. این ضامن‌ها از باز شدن شـیر و مـسیر خروجـی جلوگیری می‌کند و مانع عملکرد تصادفی دستگاه می‌شود. البته در خاموش‌کننده‌هایی که دارای شیرفلکه‌ای هستند، از ضامن استفاده نمی‌شود و فقط پلمب و سیم مربوطه تا حدودی از باز شدن اتفاقی شیر آن جلوگیری می‌کند.
انتخاب مناسب خاموش‌کننده
در انتخاب نوع خاموش‌کننده باید به نوع مواد قابل‌اشتعال آن مکان توجه کرد. برای مثال در مکان‌هایی که بیشتر دارای وسایل الکتریکی و الکترونیکی هستند بهترین انتخاب کپسول‌های محتوی پود و CO2 است. امـا استفاده از پودر باعث واردشدن ذرات به داخل دستگاه‌ها می‌شود که وقت و هزینه بیهوده‌ای جهت نظافت و خارج‌کردن ذرات پودر از داخل ایـن نوع دستگاه‌ها هدر داده شود؛ درصورتی‌که استفاده از 2CO یا مواد هالوژنـه هیچ‌گونه اثری بر روی آن باقی نمی‌گذارند.
آب یک خاموش‌کننده مناسب برای اجسام جامد معمولی است. اما استفاده از آن برای اطفا حریق در مکان‌هایی مانند کتابخانه‌ها، موزه‌ها، گالری‌های نقاشی توصیه نمی‌شود؛ زیرا در صورت استفاده از آب خـسارت آن خیلـی بیـشتر از خـود حریق می‌تواند باشد؛ لذا بهتر است برای این مکان‌ها از 2CO استفاده کرد.
نکات ایمنی
در حریق‌هایی که در فضای باز اتفاق می‌افتد سعی کنید در صورت امکان پشت بـه بـاد بـا حریق مبارزه کنید و در فضاهای بسته هیچ‌گاه اجازه ندهید آتـش بـین شـما و راه خـروج قرار گیرد. بلکه شما باید همیشه بین آتش و راه خروج قرار بگیرید؛ زیرا در ـورت عـدم موفقیت باید سریع از محل خارج شوید. هنگام استفاده از خاموش‌کننده‌ها احتیاج نیست کاملاً به حریق نزدیک شوید؛ زیرا قدرت پرتاب مواد آنها به استثنای انواع گازکربنیک بین 4-12 متر است که از این فاصله می توانید شروع و پیشروی کنید. برای اطفای حریق مایعات در ظروف اگر از پودر استفاده می کنید نباید پـودر را بـه داخـل مایع کوبید، زیرا فشار آن باعث به خارج پاشیدن مایع و گسترش حریق می شود بلکه پودر را طوری به سطح مایع بپاشید که حالت خفگی و قطع شعله را انجام دهد. در حریق مایعات پس از خاموش شدن و قطع شعله چند لحظه ای به کار اطفاء ادامه دهید تا ظرف داغ مایع نتواند باعث برگشت شعله گردد. حفظ خونسردی یکی از مهمترین عوامل موفقیت در امر اطفای حریق و استفاده از وسـایل اطفایی است.
حفاظت و ایمنی مواد اطفایی
پودرهای شیمیایی
به‌طورکلی پودرها دارای دو نوع پودر شیمیایی و پودر خشک هستند. این پودرها در واقع غیرسمی هستند؛ اما بهتر است در مکان‌هایی که مقدار زیـادی از این پودرها پاشیده شده، از دستگاه تنفسی استفاده گردد. پودرهای شیمیایی دارای مقاومت بیشتری در حرارت‌های پایین هستند و معمولاً در حرارت‌های بالای 60 درجـه سانتیگراد ممکن است بعضی از مواد اضافه شده به آن ذوب و باعث چسبندگی پودر شود. برای هر دستگاه باید نوع خاصی از پودر که معمولاً بر روی دستگاه توسط سازنده اعلام شده استفاده کرد در غیر این صورت خطر انفجار را به همراه دارد. هر چه ذرات پودر ریزتر باشد در اطفای حریق موثرتر است پودری که رطوبت جذب نکند قابل اطمینان تر است.
گاز CO2
استفاده این گاز در مکان‌های بسته، به علت کاهش درصد اکسیژن هوا حالت سـمی پیـدا کـرده و موجب بیهوشی و حتی مرگ می‌گردد.
مواد هالوژنه
این نوع مواد خاموش‌کننده در آتش‌سوزی‌های نوع A،B و C کاربرد دارند. اما در حال حاضر به دلیل ایجاد اثر تخریبی بر لایه ازن کاربرد آنها ممنوع شده اسـت. اما قابل‌ذکر است که مـواد اطفـایی جدیـدی جایگزین هالوژنه شده است که به دلیل بالابودن هزینه آنها چندان رواج نیافته‌اند.
سرویس کپسول‌های خاموش‌کننده
تست و بررسی دوره‌ای
خاموش‌کننده‌های باید به‌صورت دوره‌ای در فواصل زمانی منظمی توسط متخصص بازدید و آزمایش شود. ایـن بازدیـدها جهت اطمینان از استقرار صحیح، شارژ و آماده بکار بـودن و همچنـین نداشـتن آسـیب و صـدمه ظاهری دستگاه است. تست و بررسی بهتر است حداقل هـر مـاه یکبار صورت گیرد.
آزمون تخلیه
تمام خاموش‌کننده‌ها بهتر است در فواصل بین 4 الی 20 سـال براساس نـوع آنهـا تحت آزمایش تخلیه قرار گیرند. این آزمایش موقعیـت مناسـبی را بـرای آمـوزش افـراد در استفاده از خاموش کننده‌ها فراهم می‌نماید.
آزمون فشار
خاموش‌کننده‌های هالوژنه و 2CO باید تحت آزمون‌های دوره‌ای مطابق با استاندارد 5430 BS قرار گیرند. این آزمون‌ها باید توسط شرکت سازنده یا شرکت‌های متخـصص دیگر انجام گیرد.
شارژ خاموش‌کننده‌ها
پس از استفاده از کپسول‌های خاموش‌کننده باید دراسرع‌وقت آنها را مجدد شارژ نمود. تاحدامکان هـر چـه سریع‌تر شـارژ نمود. بعضی از آنها لازم است توسط متخصـصین شرکت سازنده شـارژ نمایند. برای شارژ دستگاه‌ها ابتدا باید دستگاه را به طور کامل تخلیه گردد و سپس شارژ مجدد انجام شود همچنین پس از شارژ باید تاریخ آن ثبت شود.
آزمایش کپسول های آتش نشانی
آزمایش کپسول آب و گاز و آب‌وهوا
کپسول‌های خاموش‌کننده حاوی آب و گاز و آب‌وهوا می‌بایست مورد آزمایش‌های گوناگونی قرار بگیرد.
- آزمایش ماهیانه آب و گاز: باتوجه‌به شرایط اقلیمی هر یک الی سه ماه باید مورد آزمایش قرار بگیرد. برای انجام این آزمایش باید ابتدا درپوش را بازکرده و سیلندر گاز را از بدنه جدا و آن را وزن کنیم درصورتی‌که بیشتر از ده درصد از وزن گـاز آن کـم شـده بود باید آن را شارژ می‌کنیم، در غیر این صورت احتیاج به شارژ ندارد. همچنین بدنه، کفه سوزن، واشر و سایر قطعات نیز باید به طور کامل بررسی شود. در محله‌های گرمسیر هر 15 روز یک بار باید این عمل انجام گیرد.
- آزمایش ماهیانه آب‌وهوا: در این آزمایش باز طریق فشار سنج روی دستگاه، فشارداخلی خاموش کننده بررسی می‌شود. همچنین از لحاظ زنگ زدگی، ضربه دیدن وسلامتی مکانیزم شیر و فشارسنج نیز باید به طور کامل بررسی و بازدیـد شود
- آزمایش سالانه: در صورت امکان سالی یکبار باید خاموش‌کننده به‌صورت تمرینی به طور کامل مصرف شود و مجدد آن را آماده‌به‌کار کنیم.
- آزمایش بدنه: هر دو سال یکبار بدنه خاموش‌کننده باید با فشار تعیین شده توسط سازنده تحت‌فشار قرار گیرد تا از سلامت آن اطمینان حاصل گردد
آزمایش‌های خاموش‌کننده‌های پودر و هوا
- آزمایش ماهانه: در این آزمایش همانند آزمایش ماهانه خاموش‌کننده آب هـوا، هر یک الی سه ما دسـتگاه مورد بازدید و بررسی قرار می‌گیرد. در این آزمایش فشار خاموش‌کننده، سلامت بدنه و مکانیزم شـیر بررسی می‌گردد. در صورت امکان می‌توان گاز یا هوای خاموش‌کننده را تخلیـه و پودر را از خاموش‌کننده خارج کنیم و بعد از اطمینان از کلوخه نبودن پـودر، مجـدداً آن را در داخل خاموش‌کننده بریزیم، سپس قطعات آن را کاملاً بررسی کرده و مجدد آن را تحت‌فشار قرار دهیم؛ اگر به هر علتی قادر به انجام این کار نبودیم بهتر است کپسول را حداقل یکبار سروته کنیم تا اگر پودر آن به علت تحت‌فشار بودن سفت شـده باشـد بـا ایـن عمـل از حالت سفتی خارج شود.
- آزمایش سالانه: در صورت امکان حداکثر سالی یکبار باید خاموش‌کننده به‌صورت تمرینی به طور کامل مصرف شود و مجدد آن را آماده‌به‌کار کنیم. درصورتی‌که به هر علت انجام عمل فوق امکـان نداشـته باشـد باید خاموش‌کننده به روش بالا خالی و مجدداً شارژ شود.
- آزمایش بدنه: این نوع خاموش‌کننده‌ها مداوم تحت‌فشار است، و باید در زمان‌های تعیین شده تحت آزمایش بدنه قرار گیرد.
آزمایش‌های خاموش‌کننده پودر و گاز
- آزمایش ماهانه: در این نوع کپسول‌ها هم مانند سایر خاموش‌کننده‌ها به‌صورت ماهیانه باید تحت بررسی قرار گیرد. برای این کار ابتدا درب خاموش‌کننده را باز و فشنگ گاز آن را جدا کنید سپس از کلوخه نشدن پودر اطمینان حاصل کنید. در صورت کلوخه بـودن پودر، آن را کوبیده و الک کنید و مجدداً مورداستفاده قرار دهید. تمام قطعات دستگاه به‌ویژه مکانیزم سوراخ‌کننده را کاملاً بررسی کنید و از سام بودن آن مطمئن شوید. همچنین باید مخزن گاز را وزن کرده، و اگر بیش از 10 درصد از وزن گاز مایع داخـل آن کـم شده بود آن را شارژ کنید.
- آزمایش سالانه: در صورت امکان می‌توان دستگاه را در یک تمرین آموزشی مصرف و مجـدداً آن را شـارژ کرد.
- آزمایش بدنه: بدنه این نوع خاموش‌کننده‌ها هم مانند دیگر خاموش‌کننده‌ها باید در زمان تعیین شده توسط متخصص مورد بررسی و آزمایش قرار گیرد. درصورتی‌که زمـان آزمـایش تعیین نشده باشد هر دو سال یکبار باید این آزمایش انجام شود و تاریخ آزمـایش روی بدنـه حـک شود. همچنین فشنگ‌های مورداستفاده در این نوع خاموش‌کننده‌ها نیز باید هر پنج سال یکبار بررسی و آزمایش شوند.
آزمایش‌های خاموش‌کننده‌های CO2
- آزمایش ماهانه: این نوع کپسول‌ها باید هر شش ماه یکبار مورد آزمایش قرار گیرند. در این آزمایش و بررسی باید به مسائل زیر توجه کرد.
- سلامت دستگاه از نظر زنگ‌زدگی؛ صدمه‌دیدگی؛ سـرلوله؛ لولـه پلاسـتیکی؛ بـست؛ سلامت و روانی مکانیزم شیر.
- وزن دستگاه، درصورتی‌که بیشتر از 10 درصد از وزن گاز داخل آن کم شده باشد برای پر کردن آن اقدام می‌کنیم.
- آزمایش بدنه: این آزمایش با توجه به زمان تعیین شده توسط شرکت سازنده معمولاً هر 5 سال یک بار انجام می‌گیرد. با توجه به استانداردهای کشور انگلستان این نوع دستگاه‌های خاموش کننده باید بدنه سیلندر با فشاری برابر 3375 پوند براینچ مربع مورد آزمایش قرار داده شود، همچنین بدنه سیلندر باید قادر باشد فشاری معادل 7000 پوند براینچ مربع را تحمل کند. مکانیزم ایمنی دستگاه باید طوری تنظیم شود که بـالای 2700 شـروع بـه عمل کند.
آزمایش خاموش کننده کف مکانیکی
- آزمایش ماهانه: این نوع خاموش‌کننده معمولاً هر سه ماه یکبار باید مورد بررسی قرار گیرد. ابتدا درپوش را بازکرده و درصورتی‌که مقدار محلول از حد معین پایین‌تر بـود باید بـه آن آب اضافه کنیم. درصورتی‌که از نوعی است که آب و محلول جداست از نظـر نـشتی محلول کف باید بازدید شود.
- در مرحله بعد سرلوله، صافی، مجراهای اطراف درپوش، لوله، شیلنگ دستگاه باید بازدید شود. فشنگ گاز را وزن کرده و مقدار گاز را با نوشته روی سیلندر تطبیق نماییـد درصورتی‌که بیشتر از 10 درصد از وزن گاز آن کم شده باشد باید شارژ گردد. قبل از بستن درپوش؛ روانی میله ضـربه بازدیـد و در صـورت احتیـاج واشـر درپـوش تعویض شود. داخل و خارج بدنه هیچ‌گونه زنگ‌زدگی نباید داشته باشد.
در این مقاله از سد آتش سعی داشتیم شما را با روش‌های حفظ و نگهداری از کپسول‌های آتش‌نشانی آشنا کنیم. جهت دریافت مشاوره با شماره تلفن های زیر تماس حاصل فرمایید.
تلفن: 02155201044 و 02155203044